Czysta i dostępna energia

Stowarzyszenia Gmin Polska Sieć „Energie Cités”

Cel 7 zrównoważonego rozwoju ONZ zakłada zapewnienie wszystkim ludziom dostępu do przystępnych cenowo, niezawodnych, zrównoważonych i nowoczesnych źródeł energii. To ambitne zadanie obejmuje ograniczenie ubóstwa energetycznego i emisji zanieczyszczeń związanych z produkcją energii, zwiększanie efektywności energetycznej, odchodzenie od paliw kopalnych, rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) i edukację energetyczną.

Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités” (PNEC) od lat wspiera realizację Celu 7, współpracując z samorządami z całej Polski. Poprzez udostępnianie wiedzy oraz praktycznych rozwiązań pomaga gminom w budowaniu gospodarki niskoemisyjnej i adaptacji do zmiany klimatu. Dzięki tej współpracy lokalne władze mogą skuteczniej planować i przeprowadzać transformację energetyczną oraz wspierać mieszkańców w podejmowaniu indywidualnych starań na rzecz poprawy efektywności energetycznej i wykorzystania OZE.

Przykładem działań wspierających realizację Celu 7, realizowanych przez PNEC, jest projekt BUSHROSSs, którego celem jest pomoc władzom lokalnym w tworzeniu i prowadzeniu gminnych punktów kompleksowej obsługi (OSS), które wspierają mieszkańców na każdym etapie modernizacji energetycznej domów – od planowania inwestycji, przez pozyskanie finansowania, po wybór rozwiązań technicznych.

Podobny charakter/zakres ma projekt CETAC, w ramach którego powstają w gminach Centra Doradcze ds. Czystej Energii. Ich zadaniem jest wspieranie dekarbonizacji miast poprzez doradztwo dla mieszkańców i przedsiębiorstw. Centra te, ściśle powiązane ze strukturą urzędów, mają stać się trwałym elementem pracy samorządu, umożliwiającym wdrażanie transformacji energetycznej w bezpośredniej współpracy z lokalną społecznością.

Oba projekty wspierają renowację budynków mieszkalnych oraz zaangażowanie obywateli w redukcję zużycia energii poprzez inwestycje i pozytywną zmianę nawyków, co prowadzi do poprawy efektywności energetycznej zasobów mieszkaniowych i zmniejszenia zużycia paliw kopalnych. Oprócz działań lokalnych planowane jest również promowanie koncepcji CETAC i OSS na szczeblu krajowym i międzynarodowym. W ramach projektów powstają narzędzia i materiały szkoleniowe, które można łatwo dostosować do lokalnych potrzeb, a także sieci kontaktów ułatwiające realizację wyznaczonych zadań i wymianę doświadczeń.

Rola samorządów w realizacji Celu 7 jest kluczowa. To władze lokalne najlepiej wiedzą, czego potrzebują ich społeczności, dlatego mogą skutecznie odpowiadać na lokalne wyzwania. Dzięki temu transformacja energetyczna staje się procesem bliskim mieszkańcom, przynoszącym im wymierne korzyści – niższe rachunki za energię, lepszą jakość powietrza i większy komfort życia. Stowarzyszenie Gmin Polska Sieć „Energie Cités” wspiera działania samorządów wierząc, że to właśnie na poziomie lokalnym kształtuje się przyszłość czystej, dostępnej i bezpiecznej energii.

SDG 7 - Czysta i przystępna energia do 2030 roku

UNEP/GRID-Warszawa

SDG 7 jest jednym z filarów Agendy 2030 i obejmuje zobowiązanie, by każdy człowiek na świecie miał dostęp do nowoczesnych, niezawodnych i przystępnych cenowo usług energetycznych. Zakłada także zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii (OZE), poprawę efektywności jej zużycia, wspieranie współpracy międzynarodowej w zakresie badań i inwestycji w czystą energię oraz modernizację systemów energetycznych w krajach rozwijających się. Bez realizacji tego celu, postęp w innych obszarach, takich jak walka z ubóstwem, zdrowie czy edukacja, nie będzie możliwy.

Postęp w dostępie do energii

Świat poczynił wyraźne postępy jednak nadal są niewystarczające, aby osiągnąć założone cele. W 2015 roku 87% ludzi miało dostęp do elektryczności, a w 2023 roku odsetek ten wzrósł do 92% (https://sdgs.un.org/goals/goal7). To oznacza, że w ciągu ośmiu lat prąd trafił do setek milionów ludzi. Wciąż jednak około 666 milionów osób żyje bez elektryczności, z czego aż 85% w Afryce Subsaharyjskiej (UN SDG Report 2025). Jeśli tempo zmian nie wzrośnie, w 2030 roku nadal nawet 645 milionów osób pozostanie bez dostępu do energii (World Bank, Tracking SDG7 2025). Nie mniej istotnym wskaźnikiem jest dostęp do czystych technologii gotowania. Choć w 2015 roku korzystało z nich 64 procent ludzkości, a w 2023 już 74 procent, to wciąż ponad 2,1 miliarda ludzi opiera się na węglu drzewnym, drewnie czy odpadach rolniczych, co prowadzi do poważnych chorób układu oddechowego i degradacji środowiska (UN SDG Report 2025).

Ubóstwo energetyczne i jego konsekwencje

Transformacja energetyczna nabiera tempa. Po COP28 w Dubaju światowe przywództwo zobowiązało się do potrojenia globalnych mocy odnawialnych do 2030 roku i do podwojenia rocznego tempa poprawy efektywności energetycznej. Aby jednak zrealizować te zobowiązania, wskaźnik efektywności musi rosnąć o 4 procent rocznie między 2022 a 2030 rokiem, a obecnie pozostaje na niższym poziomie (IEA, Tracking SDG7 Report 2025). Brak dostępu do energii oznacza pogłębianie nierówności społecznych. Dzieci bez światła nie mogą się uczyć, praca jest wykonywana w krótszym wymiarze godzin a szpitale i kliniki nie są w stanie przechowywać szczepionek. To przykład, jak ubóstwo energetyczne wpływa bezpośrednio na zdrowie, edukację i rozwój gospodarczy społeczności.

Odporność sieci energetycznych na zmiany klimatu

Zmiany klimatyczne przynoszą coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe, które poważnie obciążają systemy energetyczne. Susze ograniczają produkcję hydroenergetyki, huragany zrywają linie przesyłowe a fale upałów zwiększają zapotrzebowanie na chłodzenie. Budowa odpornych sieci, rozwój mikroinstalacji oraz inwestycje w magazynowanie energii stają się koniecznością, aby transformacja była nie tylko szybka, ale także trwała i stabilna (IISD SDG 7 Progress Brief 2025).

Przyszłość transformacji energetycznej zależy od innowacyjnych technologii i nowych źródeł finansowania. Mini-gridy i systemy off-grid oparte na energii słonecznej już dziś przynoszą elektryczność do odległych wiosek, a inteligentne sieci wspierane przez sztuczną inteligencję zwiększają stabilność systemów z rosnącym udziałem OZE. Według analiz ONZ i Banku Światowego świat potrzebuje ponad 4 bilionów dolarów inwestycji rocznie na zrównoważony rozwój, w tym transformację energetyczną, aby wypełnić wszystkie cele Agendy 2030 (UN SDG Report 2025).

Perspektywy i wnioski

SDG 7 to cel, który może całkowicie odmienić życie miliardów ludzi. Choć udało się osiągnąć znaczące postępy w dostępie do energii i w rozwoju odnawialnych źródeł, tempo zmian jest zbyt wolne. Tylko globalna solidarność, innowacje technologiczne i odpowiednio skalowane inwestycje pozwolą sprawić, że energia naprawdę stanie się uniwersalnym dobrem publicznym i fundamentem rozwoju w nadchodzących dekadach.

Monika Michalska, UNEP/GRID-Warszawa