Krajowa strategia morska - klucz do realizacji SDG14 w Polsce 

OTOP

“Chronić, przywrócić oraz promować zrównoważone użytkowanie ekosystemów lądowych, zrównoważone gospodarowanie lasami, zwalczać pustynnienie, powstrzymywać i odwracać proces degradacji gleby oraz powstrzymać utratę różnorodności biologicznej.”

“Chronić, przywrócić oraz promować zrównoważone użytkowanie ekosystemów lądowych [...].”

Minęliśmy właśnie półmetek w realizacji celów Agendy 2030. Niestety w zakresie Celu 15. Życie na lądzie w większości zadań jesteśmy wciąż na samym początku koniecznej drogi.

“[...] zrównoważone gospodarowanie lasami [...].”

Z dekady na dekadę w Polsce wycina się coraz więcej drzew. W ciągu ostatnich 30 lat ilość pozyskiwanego w naszym kraju drewna wzrosła ponad dwukrotnie (do 40 mln m3/r). Wycinki zagrażają wielu rzadkim i chronionym gatunkom. Nagminnie prowadzi się prace w sezonie lęgowym ptaków, co regularnie skutkuje ich płoszeniem, a także niszczeniem ich gniazd. Konieczne jest objęcie ochroną przynajmniej 20% polskich lasów; zapewnienie prawa do społecznego współdecydowania o publicznych lasach, zakaz eksportu nieprzetworzonego drewna oraz odejście od wspierania spalania drewna w elektrowniach.

“[...] zwalczać pustynnienie [...].”

Doliny rzeczne oraz znajdujące się w ich obszarze wilgotne łąki i torfowiska mają kluczowe znaczenie dla przyrody, ale niedobór wody wynikający z kombinacji zmian klimatu, historycznej melioracji, modyfikacji w krajobrazie oraz przekształceń w całej zlewni, pogłębiają się. Bez podjęcia działań grozi im dalsze przesuszanie i degradacja gleby oraz utrata wartości przyrodniczej.

W wielu dolinach rzecznych konieczne są więc działania mające na celu zatrzymanie wody w obrębie terenu, spowolnienie jej spływu i zwiększenie czasu retencji. W szerszej perspektywie zaleca się przeprowadzenie dokładnej analizy zlewni rzek aby lepiej zrozumieć, jak działa cały system wodny.

“[...] powstrzymać utratę różnorodności biologicznej [...].”

Zacznijmy od ptaków, jako że są to czułe wskaźniki stanu przyrody. Ich zanikanie sygnalizuje, że równowaga ekosystemów jest zachwiana, a wraz z nią zagrożone jest również nasze własne bezpieczeństwo. W Polsce 47 gatunków – czyli ok. 20% krajowej awifauny lęgowej – jest obecnie zagrożonych wyginięciem. W największym kryzysie są gatunki związane z mokradłami i rolnictwem np. rycyk, czajka, wodniczka czy kraska.

Dla ochrony ptaków oraz powstrzymania utraty różnorodności biologicznej kluczowe jest aktualnie w Polsce oraz w całej Unii Europejskiej skuteczne wdrożenie prawa odbudowy zasobów przyrodniczych (Nature Restoration Law – NRL). Podstawowym założeniem NRL jest odbudowa zasobów przyrody. Państwa członkowskie mają wprowadzić skuteczne obszarowe działania odbudowy przyrody i do 2030 roku objąć nimi łącznie co najmniej 20 proc. obszarów morskich i lądowych Unii Europejskiej. Konieczna jest realizacja zapisów zawartych w Strategii na rzecz Różnorodności Biologicznej zapisów dotyczących zwiększania liczby obszarów chronionych ściśle - rezerwatów i parków narodowych. Dobrą wiadomością jest, iż od 2024 powstało około 120 nowych rezerwatów. Niestety mają one zwykle niewielką powierzchnię. Aktualnie znanych jest około 1500 obszarów, które spełniają kryteria utworzenia rezerwatów, ale to jest razem tylko 0,59% Polski. Gdyby udało się je wszystkie utworzyć to parki narodowe i rezerwaty objęłyby 2,2%. Jak dotąd realne szanse na utworzenie w najbliższym czasie – tylko Park Narodowy Doliny Dolnej Odry, dla którego jest już gotowy projekt ustawy i rozporządzenia. Łącznie 25 obszarów cennych przyrodniczo w Polsce spełnia kryteria utworzenia nowych parków narodowych. W ramach zaawansowanych inicjatyw obywatelskich i naukowych najbardziej zaawansowane są projekty Kaszubskiego, Sobiborskiego, Turnickiego i Nadwiślańskiego PN..