„Wzrost gospodarczy i godna praca” – czy może – „Godna praca i wzrost gospodarczy”?

Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu

Ósmy spośród siedemnastu Celów Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals, SDGs) wskazuje na potrzebę działań na rzecz „promowania stabilnego, zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu gospodarczego, pełnego i produktywnego zatrudnienia oraz godnej pracy dla wszystkich ludzi”.

Choć można się zastanawiać czy celowym było przestawienie w języku polskim kolejności dwóch członków skróconej nazwy SDG 8, która w pierwotnej wersji angielskiej (odwrotnie niż po polsku) na pierwszy plan wysuwa godną pracę a dopiero na drugim miejscu wymienia wzrost gospodarczy, jest to zmiana dość symboliczna. Wysunięcie czegoś na pierwsze miejsce przydaje mu wagi. Jeśli zatem stawiamy na pierwszym miejscu godną pracę (zgodnie z definicją i Agendą Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) na rzecz godnej pracy opierająca się na czterech filarach: zatrudnienie, ochrona socjalna, fundamentalne prawa pracownicze oraz dialog społeczny), to powstaje domniemanie, że dopiero na jej standardach dążymy do wzrostu gospodarczego (co prawda inkluzyjnego, ale – mimo ograniczonych zasobów naturalnych i nie tylko – wzrostu); albo punktem wyjścia jest dla nas prymat wzrostu gospodarczego, a godna praca pojawia się w dalszej kolejności. Tym bardziej trzeba przypomnieć, że zapewnienie godnej pracy, to nie altruistyczny i dobrowolny cel na jaki zgodziły się państwa i korporacje, ale konkretne prawo człowieka: prawo do pracy, osadzone m.in. w art. 6 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (MPPGSiK), czyli prawo każdej osoby do uzyskania środków utrzymania poprzez pracę swobodnie wybraną lub przyjętą, powiązane – zgodnie z art. 7 MPPGSiK, z prawem do sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy, obejmujące godziwe wynagrodzenie, zasadę równej płacy za pracę jednakowej wartości, bezpieczne i zdrowe warunki pracy, równe szanse awansu, a także odpowiedni odpoczynek i czas wolny, które są niezbędne dla zapewnienia godnego poziomu życia.

MPPGSiK nie jest zresztą jedyną umową ratyfikowaną przez Państwa, w której ma swoje korzenie SDG 8 – więcej niż 90% celów SDG powiązanych jest z instrumentami praw człowieka zaś z ich pełnym wykazem można zapoznać się m.in. dzięki narzędziu Human Rights Guide to the SDGs (https://sdg.humanrights.dk) prowadzonym przez Duński Instytut Praw Człowieka czy platformie SDG Helpdesk (sdghelpdesk.unescap.org).

Osiągnięcie wskaźników przewidzianych w Celu 8 wymaga zatem synergii pomiędzy przyświecającą SDGs zasadą „leave no one behind” a zasadą „realizacji praw człowieka dla wszystkich”, osadzoną w międzynarodowych standardach praw człowieka. Nie bez powodu mówi się, że najlepszym sposobem na przeciwdziałanie pracy dzieci jest płacenie godnego wynagrodzenia ich rodzicom za pracę jaką wykonują po to, aby stać ich było na utrzymanie rodziny, i nie wymuszało wysyłania do pracy dzieci. Trudno nie oprzeć się wrażeniu, że gdyby wszyscy przedsiębiorcy i korporacje zaczęły oto płacić tzw. living wage zatrudnionym przez siebie osobom, część SDGs rzeczywiście udałoby się osiągnąć do 2030 r. – na co w chwili obecnej się nie zanosi.

Wzrost gospodarczy i godna praca

Instytut Reform

Działania Instytutu Reform wpisują się w ramy Celu 8– „Promować stabilny, zrównoważony i inkluzywny wzrost gospodarczy, pełne i produktywne zatrudnienie oraz godną pracę dla wszystkich ludzi”. Nasze projekty w szczególności odpowiadają na zadania 8.2, czyli zwiększanie wydajności gospodarczej poprzez modernizację i innowacje, oraz 8.3, które zakłada wspieranie przedsiębiorczości, tworzenie godnych miejsc pracy oraz rozwój mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. 

Wspieramy administrację publiczną w strategicznym planowaniu rozwoju Polski, jak i wzmacniamy włączanie przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, biznesu, środowisk naukowych i instytucji publicznych w proces tworzenia polityk publicznych. Szczególnie intensywnie działamy w obszarze energetyczno-klimatycznym – zarówno ze względu na jego kluczowy wpływ na rozwój , jak i z przekonania, że przy właściwym wykorzystaniu dostępnych narzędzi europejskich i krajowych do zarządzania transformacją może on stać się wzorem dla planowania strategicznego w innych dziedzinach.

Wierzymy, że bez jasnego, transparentnego i opartego na współpracy procesu zarządzania rozwojem niemożliwe jest osiągnięcie Celu 8. Dlatego postulujemy określenie spójnej, ambitnej i sprawiedliwej wizji rozwoju gospodarczego Polski, która pozwoli odpowiedzieć na długofalowe wyzwania, takie jak uzależnienie od importu paliw kopalnych czy ryzyko kryzysów gospodarczych, podkreślając potrzebę skutecznej koordynacji i monitorowania polityki rozwoju. Wszystko po to, aby transformacja energetyczna stała się impulsem dla dalszego wzrostu społeczno-gospodarczego oraz pozwoliła uniknąć kosztownych i nierzadkich błędów, nieefektywnego wykorzystania środków publicznych.  

Rok 2025 traktujemy jako moment kluczowy – finalizowane będą wówczas aktualizacje Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju, Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu oraz Polityki Energetycznej Polski do 2040 roku. Równolegle trwają prace nad strategiami sektorowymi, takimi jak Plan Społeczno-Klimatyczny czy Krajowy Plan Renowacji Budynków. Naszą rolą jest recenzowanie, opiniowanie i ułatwianie dialogu w tych procesach, aby dokumenty strategiczne realnie odpowiadały na wyzwania rozwojowe i wspierały włączający model wzrostu. 

Efektem naszych działań jest zauważalny wzrost otwartości administracji publicznej na współpracę z organizacjami pozarządowymi, czego przykładem jest szeroka grupa robocza powołana przy tworzeniu Planu Społeczno-Klimatycznego Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. Nasze uwagi znalazły odzwierciedlenie w Koncepcji Rozwoju Kraju, wprowadzając zapisy dotyczące budowania potencjału państwa w zakresie sprawiedliwej transformacji, wsparcia dla grup najbardziej narażonych na skutki przemian w energetyce i transporcie oraz rozwoju ekosystemu gromadzenia i analizy danych z udziałem sektora publicznego, prywatnego i akademickiego. 

W kolejnych latach będziemy kontynuować działania na rzecz wzmacniania strategicznego planowania rozwoju Polski, w tym transformacji energetyczno-klimatycznej. Wierzymy, że praktyką, którą warto szerzej stosować, jest konsekwentne tworzenie przestrzeni do transparentnego i konstruktywnego dialogu pomiędzy wszystkimi interesariuszami. Tylko w ten sposób można zbudować zaufanie, które jest fundamentem trwałej współpracy i skutecznej polityki rozwoju.