Partnerstwo: ostatnia granica naszych ambicji 

ALK

Można zbudować farmy wiatrowe, zreformować edukację, zasadzić miliony drzew — ale bez współdziałania to wszystko pozostanie tylko zlepkiem odosobnionych wysiłków. Siedemnasty z Celów Zrównoważonego Rozwoju przypomina nam o czymś paradoksalnie najtrudniejszym: o potrzebie zaufania.

A z tym, nie jest najlepiej. Jak zauważa Joseph Stiglitz, „światowy system gospodarczy cierpi dziś nie na niedobór zasobów, lecz na niedobór współpracy”. Globalizacja stworzyła sieć powiązań, ale nie wspólnotę losu — państwa wciąż bardziej rywalizują niż współdziałają, a firmy traktują zrównoważony rozwój jako obowiązkowy dodatek do raportu, nie jako wspólne zadanie.

Według najnowszego raportu OECD („Global Outlook on Financing for Sustainable Development 2025”) luka w finansowaniu celów zrównoważonego rozwoju sięgnęła rekordowych 4,2 biliona dolarów rocznie. To nie tylko problem biedniejszych krajów: OECD ostrzega, że bez skoordynowanych inwestycji i mechanizmów współdzielenia ryzyka także państwa rozwinięte stracą odporność na globalne kryzysy.

Z kolei Europejski Bank Centralny w swojej opinii z 2025 r. podkreśla, że system finansowy UE musi aktywnie nagradzać projekty partnerskie i międzysektorowe — bo to one najskuteczniej obniżają koszty transformacji energetycznej i cyfrowej. Jak ujęła to Christine Lagarde: „Nie możemy oczekiwać, że zielona transformacja wydarzy się sama. Potrzeba współdziałania sektora publicznego, prywatnego i obywatelskiego, a banki centralne powinny to współdziałanie premiować”.

Bjorn Lomborg z kolei przypomina w książce Naprawa świata w 12 krokach, że trwała zmiana wymaga chłodnej kalkulacji, nie moralnej egzaltacji: inwestujmy tam, gdzie pieniądz przynosi największy efekt społeczny — a partnerstwa między krajami i sektorami to jeden z takich właśnie obszarów.
Co może zrobić Polska jako państwo:

• Wzmocnić krajową platformę partnerstw SDG – Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej koordynuje dziś Polskie Forum SDG, które można przekształcić w stały mechanizm koordynacji między resortami, firmami i NGO-sami, wraz z corocznym raportem postępów.
• Rozwinąć finansowanie współpracy rozwojowej – Polska, jako członek OECD, może rozszerzyć wsparcie dla krajów Globalnego Południa (szczególnie w Ukrainie, Gruzji i Afryce Wschodniej) poprzez tzw. blended finance – łączenie publicznych dotacji z prywatnym kapitałem inwestycyjnym. OECD wskazuje, że to najefektywniejszy sposób wykorzystania ograniczonych zasobów.
• Tworzyć międzynarodowe konsorcja naukowe i technologiczne – np. w zielonej energetyce i biotechnologii. Polska mogłaby zwiększyć udział w programach takich jak Horizon Europe i ułatwić dostęp MŚP do projektów badawczo-rozwojowych.

Co możemy zrobić jako społeczeństwo:

• tworzyć szkoły współpracy i dialogu – projekty edukacji globalnej prowadzone przez Centrum Edukacji Obywatelskiej czy Polską Akcję Humanitarną uczą młodzież nie tylko empatii, ale też zarządzania projektami i budowania partnerstw ponad granicami.
• rozwijać międzynarodowe budżety obywatelskie – miasta takie jak Poznań, Lublin czy Gdańsk już prowadzą współpracę z partnerami w Ukrainie czy Gruzji. Można rozszerzyć to na wspólne projekty klimatyczne, edukacyjne czy cyfrowe, finansowane z miejskich środków i grantów UE.
• wspierać klastry zrównoważonego biznesu – np. Dolina Lotnicza czy Klaster ICT Polska Wschodnia mogą stać się centrami wdrażania zielonych technologii, jeśli powiąże się ich wsparcie publiczne z wymogiem wspólnych działań na rzecz SDG.

Partnerstwo to nie ułuda, lecz inwestycja — w świat, w którym każdy ma coś do zyskania. Jeśli, jak ostrzega Jeffrey Sachs, „nie zbudujemy globalnych instytucji współpracy, nasze indywidualne sukcesy rozsypią się pod ciężarem wspólnych porażek”, to właśnie teraz jest moment, by działać.

Do 2030 roku zostało ledwie kilka lat. Jeśli nie nauczymy się współpracować, wszystkie inne cele runą jak domek z kart. Ale jeśli zrozumiemy, że nasza siła tkwi w splataniu kompetencji, zasobów i energii — możemy jeszcze odmienić przyszłość. Siedemnasty cel to nie ozdobnik, lecz fundament. I ostatni dzwonek, by naprawdę zacząć go budować.

Waldemar Karpa, Kierownik Katedry Ekonomii Akademii Leona Koźmińskiego) oraz Antonio Grginović, PhD

Cel 17 Agendy 2030: Partnerstwo – polskie doświadczenia 2015–2025 

UNEP/GRID-Warszawa

Agenda 2030 to projekt globalnej wspólnoty, w której każdy z 17 Celów jest powiązany z innymi. W centrum tych powiązań stoi Cel ostatni – Partnerstwa na rzecz Celów. Bez niego cała konstrukcja planu mogłaby się rozpaść. Zadania Celu 17 są instrukcją obsługi współpracy: finansów, technologii, handlu, spójności polityk i danych. Pełni on funkcję spoiwa, które ma zapewnić, że transformacja w kierunku zrównoważonego rozwoju nie pozostanie sumą sektorowych działań, lecz stanie się wspólną drogą. Sekretarz Generalny ONZ António Guterres wielokrotnie podkreślał, że ONZ nie jest w stanie odnieść sukcesu samodzielnie, a partnerstwo musi pozostać sercem całej strategii.

Program ONZ ds. Środowiska (UNEP) zwraca uwagę na istotny fakt: spośród 24 wskaźników Celu 17, tylko pięć ma wyraźny wymiar środowiskowy. To nieproporcjonalnie mało, jeśli uświadomimy sobie, że każda polityka rozwojowa opiera się na kapitale naturalnym. Te pięć wskaźników – od finansowania zielonych technologii (17.7.1), przez pomoc finansową i techniczną dla krajów rozwijających się (17.9.1), mechanizmy spójności polityk (17.14.1), monitorowanie efektywności ram wielostronnego rozwoju (17.16.1), po wzmacnianie zdolności statystycznych (17.18.1) – ma szczególne znaczenie. Wyznacza przestrzeń, w której współpraca może najpełniej przyczynić się do ochrony środowiska i kształtowania trwałego rozwoju.

Wskaźnik 17.14.1 odnosi się do liczby państw mających mechanizmy zwiększające spójność polityk na rzecz zrównoważonego rozwoju. W 2020 roku takich krajów było 90, a Polska znalazła się w ich gronie. Jednak w praktyce, mechanizmy te często działają wybiórczo. Konflikt między polityką energetyczną a zobowiązaniami klimatycznymi, napięcia między inwestycjami infrastrukturalnymi a ochroną ekosystemów pokazują, że spójność na papierze nie zawsze przekłada się na spójność działań. Dla Polski wyzwaniem pozostaje zsynchronizowanie krótkoterminowych interesów gospodarczych z długofalową wizją transformacji.

Kolejne wskaźniki środowiskowe pokazują, jak państwa włączają się w ramy współpracy wielostronnej (17.16.1) oraz jak angażują się w transfer wiedzy i pomocy technicznej (17.9.1). Polska w ostatniej dekadzie aktywnie korzystała z finansowania zewnętrznego, szczególnie z UE, ale kluczowa pozostaje jakość współpracy – trwałość partnerstw, zdolność do budowania zaufania i łączenia różnych sektorów. Wiele dotychczasowych działań miało charakter projektowy, a nie systemowy, co utrudniło wytworzenie długofalowych efektów.

Na tym tle widać, jak polskie wyzwania – transformacja energetyczna i zależność od węgla, problem smogu, nierówności między regionami, ograniczona innowacyjność technologiczna – kształtują sposób realizacji Celu 17. Polska ścieżka to nie tylko adaptacja globalnych rozwiązań, ale też poszukiwanie własnych dróg do spójności polityk i alternatywnych wskaźników rozwoju.

W praktyce, środowiskowy wymiar Celu 17 w Polsce najlepiej widoczny jest w inicjatywach takich jak „Partnerstwo SDGs Razem dla Środowiska”, zainicjowane w 2016 roku i od tego czasu koordynowane przez UNEP/GRID-Warszawa. Partnerstwa między biznesem, nauką, administracją, samorządami i społeczeństwem obywatelskim przekładają się tu na konkretne działania: od promocji gospodarki o obiegu zamkniętym, przez wsparcie edukacji klimatycznej i transformacji modeli biznesowych, po projekty związane z ochroną różnorodności biologicznej. Działania te dowodzą, że nawet jeśli wskaźniki środowiskowe stanowią niewielki fragment Celu 17, w praktyce mogą stać się punktem ciężkości dla realizacji tego Celu w Polsce.

Ważne jest również uwzględnienie wskaźnika 17.19.1, dotyczącego alternatywnych miar dobrobytu. Choć nie należy on formalnie do wskaźników środowiskowych, jego znaczenie w polskim kontekście jest ogromne. Wynika to z faktu, ze PKB nie opisuje pełnego doświadczenia rozwojowego, a wzrost gospodarczy w naszym kraju często łączy się z utratą bioróżnorodności, presją na zasoby wodne czy narastającymi nierównościami regionalnymi, przy czym koszty te nie są uwzględniane w końcowym szacunku. Stąd, w dyskusjach coraz częściej pojawiają się postulaty uzupełnienia PKB o wskaźniki jakości życia, dobrostanu społecznego i stanu środowiska. Oznaczałoby to zmianę paradygmatu – od mierzenia sprawczości gospodarki, do oceny, na ile jako wspólnota potrafimy utrzymać spójność i bezpieczeństwo w długim okresie.

Podsumowując, realizacja Celu 17 w Polsce w latach 2015–2025 pokazuje napięcie między uniwersalnością wskaźników a lokalną specyfiką wyzwań. Pięć wskaźników o wymiarze środowiskowym nabiera szczególnej wagi, a potrzeba dyskusji o 17.19.1 wskazuje, że Polacy dostrzegają ograniczenia PKB, jako miary rozwoju. Dobrze zakorzenione, trwałe i inkluzywne partnerstwa, mogą uczynić z tych wskaźników fundament transformacji. To kierunek rozwoju na najbliższe pięć lat – od sprawczości gospodarki, do wspólnotowej odporności, w której partnerstwo i środowisko stają się podstawą trwałego, zrównoważonego rozwoju.

Cel 17 – Partnerstwa na rzecz celów  

Forum Odpowiedzialnego Biznesu

Realizacja Agendy 2030 nie powiedzie się bez współpracy – rządów, biznesu i organizacji społecznych. Partnerstwa te oparte muszą być na zaufaniu, wspólnych wartościach i wizji, która w centrum stawia ludzi i planetę. Takie sojusze muszą powstawać na każdym poziomie – od lokalnego po globalny.

Od 25 lat Forum Odpowiedzialnego Biznesu buduje w Polsce kulturę współpracy na rzecz zrównoważonego rozwoju. Jako najstarsza i największa organizacja pozarządowa zajmująca się odpowiedzialnym biznesem, od początku swojego istnienia pokazujemy, że tylko poprzez partnerstwa między różnymi sektorami możliwa jest skuteczna realizacja zadań wskazanych w Agendzie 2030.

Nasze kluczowe projekty – Program Partnerstwa, Karta Różnorodności, Chapter Zero Poland, Liga Odpowiedzialnego Biznesu, coroczna publikacja „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki” czy Konkurs “Raporty Zrównoważonego Rozwoju” – są platformami współpracy, które łączą biznes, administrację publiczną, środowiska akademickie oraz organizacje społeczne. Wspólnie z partnerami tworzymy przestrzeń wymiany wiedzy, inspiracji i dobrych praktyk, co przekłada się na trwałą zmianę w sposobie prowadzenia biznesu w Polsce.

Efekty działań:

• Program Partnerstwa skupia prawie 100 firm - rynkowych liderów - z różnych branż,
• Karta Różnorodności liczy ponad 230 Sygnatariuszy, czyli organizacji reprezentujących pracodawców zatrudniających setki tysięcy pracowników z sektora: biznesu, organizacji pozarządowych, administracji publicznej, samorządowej oraz świata akademickiego,
• Program Chapter Zero Poland, który jest polską odsłoną międzynarodowej inicjatywy Climate Governance powołanej przez World Economic Forum, zgromadził już ponad 300 członków i członkiń zarządów i rad nadzorczych,
• w dostępnej online bazie dobrych praktyk znajduje się ponad 10 tysięcy opisów działań biznesu z obszaru zrównoważonego rozwoju, które stają się źródłem inspiracji dla innych firm, organizacji, instytucji,
• w Lidze Odpowiedzialnego Biznesu wzięło udział ponad 600 studentów i studentek – przyszłych liderów zrównoważonego rozwoju,
• dotychczas do 19. edycji konkursu “Raporty Zrównoważonego Rozwoju” zgłoszono łącznie aż ok. 700 publikacji. Konkurs ma na celu promowanie najlepszych praktyk rynkowych w obszarze raportowania ESG i tworzenie platformy gdzie promujemy przejrzystość i transparentność, nagradzając firmy za wysoką jakość raportowania ESG.

Działania te są pomostem pomiędzy globalnymi ramami zrównoważonego rozwoju a codzienną praktyką biznesową w Polsce.

Przyszłość

W kolejnych latach chcemy jeszcze silniej wspierać polskie firmy w zrównoważonym i odpowiedzialnym rozwoju, w budowaniu stabilnych i konkurencyjnych biznesów, w implementacji nowych regulacji unijnych (CSRD, ESRS, dyrektywa CSDDD), a także rozwijać partnerstwa międzysektorowe i międzynarodowe (w ramach współpracy m.in. z CSR Europe, EFRAG czy WBCSD). Działając w oparciu o dialog i współpracę, dążymy do tego, aby Polska była krajem, w którym firmy nie tylko wdrażają cele zrównoważonego rozwoju, lecz także wykorzystują je jako fundament budowania przewagi konkurencyjnej.

Dobra praktyka

Naszym doświadczeniem, którym chcemy się dzielić, jest konsekwentne budowanie ekosystemu współpracy. Wierzymy, że rolą organizacji takich jak FOB jest tworzenie przestrzeni spotkań i dialogu – niezależnie od wielkości organizacji czy sektora. To właśnie długofalowe partnerstwa, a nie pojedyncze projekty, są kluczem do transformacji zgodnej z duchem Agendy 2030.