HYDRONI

Fundacja Wody Warta „Hydroni”

Woda jest fundamentalnym zasobem, ponieważ stanowi podstawę dla życia i funkcjonowania systemów przyrodniczych i gospodarczych. Mimo to, ponad 40% ludności świata cierpi na jej niedobór, a liczba ta będzie rosła w wyniku zmian klimatu. Globalny kryzys wodny ma poważne implikacje ekonomiczne i społeczne. Według prognoz, do 2050 roku może zagrozić ponad połowie światowej produkcji żywności oraz spowodować obniżenie globalnego PKB o 8-15% (The Economics of Water, 2024). W odpowiedzi na te wyzwania, Cel Zrównoważonego Rozwoju nr 6 (SDG 6) wzywa do zapewnienia wszystkim ludziom dostępu do wody i warunków sanitarnych poprzez zrównoważoną gospodarkę zasobami wodnymi. W Polsce Fundacja Wody Warta „Hydroni” podjęła zobowiązanie lokalnego patronatu nad tym celem, promując pozytywną zmianę społeczną i wykorzystując naukowe doświadczenia w zarządzaniu zasobami wodnymi.

Agenda 2030 wyznacza konkretne cele do osiągnięcia w bieżącej dekadzie, w tym zapewnienie dostępu do bezpiecznej wody pitnej i godziwych warunków sanitarnych, poprawę jakości wód, zwiększenie efektywności ich wykorzystania we wszystkich sektorach, wdrożenie zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi oraz ochronę i odtworzenie ekosystemów zależnych od wody. Kluczowe jest również rozszerzenie współpracy międzynarodowej, jak i wspieranie udziału lokalnych społeczności.

Mimo że Polska należy do krajów rozwiniętych, to dostęp do czystej wody może stanowić wyzwanie w obliczu zmieniającego się klimatu. Polska dysponuje jednymi z najmniejszych zasobów słodkiej wody w Europie w przeliczeniu na mieszkańca ze średnią dostępnością odnawialnych zasobów wodnych na poziomie około 1600 m³ na osobę rocznie(Eurostat, 2018). Przyczyny tego stanu są złożone i obejmują zarówno naturalne cechy środowiska, jak i zmianę rozkładu opadów w ciągu roku związaną ze zmianami klimatu, a także wzrost zapotrzebowania na wodę w rolnictwie i przemyśle, rozwój urbanizacji oraz regulację rzek, która przyspiesza odpływ. Pomimo licznych opracowań planistycznych, nasz kraj nie posiada kompleksowej strategii zarządzania wodą w obliczu zmian klimatu, a działania są często reaktywne i krótkoterminowe, ukierunkowane na punktowe inwestycje. Znamienne jest, że aż 72% zużycia wody w Polsce wynika z wytwarzania energii, głównie z nieodnawialnych źródeł, co podkreśla związek kryzysu wodnego z zależnością od węgla (GUS, 2023).

Zgodnie z regułą „myśl globalnie – działaj lokalnie”, Fundacja „Hydroni” stawia sobie za cel promowanie pozytywnej zmiany społecznej na rzecz ochrony środowiska, adaptacji do zmian klimatu oraz przeciwdziałania kryzysowi wodnemu. Staramy się to osiągnąć, szerząc wiedzę naukową, podnosząc świadomość społeczną i angażując się w kształtowanie polityk publicznych na rzecz realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju. Szczególną uwagę Fundacja poświęca maksymalizacji potencjału zielono-niebieskiej infrastruktury do rozwiązywania problemów miejskich powodzi błyskawicznych.

W Polsce kluczowe jest wdrożenie rozwiązań retencyjnych na szeroką skalę, obejmujące oprócz działań technicznych również renaturyzację mokradeł i rzek, małą i mikroretencję na terenach leśnych i rolniczych, zalesianie oraz rozwój zielono-niebieskiej infrastruktury w miastach. Niezbędna jest zmiana paradygmatu planowania przestrzennego – odejście od „betonozy” i umożliwienie wsiąkania wody opadowej w głąb podłoża. Właściwe wartościowanie korzystania z wody oraz szeroka współpraca między organami rządowymi, samorządami, organizacjami pozarządowymi i obywatelami są kluczowe dla zapewnienia zintegrowanego, zlewniowego zarządzania wodami w Polsce.

Woda nie powinna być postrzegana jako część problemu, ale przede wszystkim jako kluczowy zasób do kształtowania udanych strategii łagodzenia kryzysu klimatycznego i adaptacji do nowych realiów. Zmiana praktyk gospodarki wodnej, wspierana nauką i zaangażowaniem społecznym, jest szansą na poprawę jakości życia i zmniejszenie ryzyka zjawisk ekstremalnych i katastrof naturalnych w obliczu nowych wyzwań i zmieniającego się klimatu.

Co powinno się zmienić w celu nr 6: Dostępie do wody i warunków sanitarnych?

PAH

Dostęp do czystej wody i odpowiednich warunków sanitarnych wciąż stanowi jedno z największych wyzwań współczesnego świata, mimo że prawo do wody zostało uznane za podstawowe prawo człowieka. Aby zmienić tę sytuację, potrzebne są działania na kilku płaszczyznach.

Po pierwsze, woda powinna być traktowana jako dobro wspólne, a nie towar. Jej komercjalizacja prowadzi do wykluczenia całych grup społecznych z dostępu do wody pitnej. Państwa powinny wprowadzać regulacje gwarantujące każdemu człowiekowi minimalną ilość bezpiecznej wody do picia i higieny oraz zapewnić skuteczne mechanizmy kontroli i egzekwowania tego prawa.

Po drugie, niezbędne są inwestycje w infrastrukturę wodno-sanitarną. W wielu regionach systemy zaopatrzenia w wodę są przestarzałe, nieszczelne lub w ogóle nie istnieją. Zmiany powinny obejmować zarówno budowę nowych ujęć wody i kanalizacji, jak i modernizację istniejących instalacji, zwłaszcza na terenach wiejskich i peryferyjnych.

Kolejnym krokiem jest zmiana perspektywy. Woda nie może być postrzegana wyłącznie w kategoriach technicznych – to prawo człowieka i fundament globalnej sprawiedliwości społecznej. Oznacza to konieczność uwzględniania potrzeb najbardziej narażonych grup, takich jak kobiety, dzieci, uchodźcy czy osoby żyjące w ubóstwie, które szczególnie dotkliwie odczuwają brak dostępu do czystej wody i sanitariatów.

Równie istotne jest nowe podejście do zarządzania zasobami wodnymi. Obecnie polityki wodne często faworyzują interesy gospodarcze i wielkie inwestycje, pomijając lokalne potrzeby. Tymczasem skuteczniejsze są modele zarządzania partycypacyjnego, które angażują społeczności w podejmowanie decyzji i dają im realny wpływ na zasady korzystania z wody.

Nie można także pominąć roli edukacji. Programy edukacyjne powinny uczyć odpowiedzialnego korzystania z wody, znaczenia higieny i roli właściwych warunków sanitarnych. Ważne, aby obejmowały one zarówno szkoły, jak i całe społeczności, wzmacniając świadomość i współodpowiedzialność.

Podsumowując, kluczowe zmiany to: uznanie wody za prawo człowieka, rozwój i utrzymanie infrastruktury, włączenie grup marginalizowanych w procesy decyzyjne oraz szeroka edukacja. Tylko takie całościowe podejście pozwoli zapewnić powszechny dostęp do wody i warunków sanitarnych, chroniąc zdrowie oraz godność wszystkich ludzi..